Jest zima to musi być śnieg, jest śnieg to muszą być narty, są narty to muszą być kontuzje. Niestety to prawda stara jak świat. Co roku w okresie zimowym szpitalne oddziały ratunkowe SOR i lekarze ortopedzi odnotowują gigantyczny wzrost kontuzji kończyn dolnych i górnych spowodowanych upadkami na nartach, łyżwach czy oblodzonych chodnikach w miastach i wsiach. Lekarze i rehabilitanci apelują o ostrożność i rozwagę w trakcie szaleństwa na białym puchu, przypominając, że aż około 10% złamań nie goi się prawidłowo i często wymaga interwencji chirurga a później długiej rehabilitacji. Aby zminimalizować ryzyko uszkodzeń kości należy przestrzegać kilku ważnych zasad:

• przed założeniem nart, deski bądź łyżew, zrób kilkuminutową rozgrzewkę stawów,
• jeśli odczuwasz ból stawów,  zrezygnuj z szaleństw na śniegu, lodzie,
• nie bagatelizuj kontuzji, zgłoś się na SOR lub do lekarza ortopedy.

Jeśli już dojdzie do upadku, w którym doznasz kontuzji musisz pamiętać, że kluczowa dla przebiegu leczenia jest pierwsza doba od wypadku.
Ale to nie wszystko...
Z poniższego artykułu dowiesz się jak rozpoznać złamanie, jak odróżnić złamanie od skręcenia i zwichnięcia oraz jak przebiega leczenie kontuzji i jak sobie pomóc.

Jak odróżnić złamanie od stłuczenia?

Stłuczenie to jedno z najbardziej powszechnych urazów ciała, któremu ulegają na co dzień zarówno dorośli jak i dzieci. Skóra człowieka jest organem ochronym. Podobnie jak brwi i rzęsy chronią oczy przed przedostawaniem się ciał obcych, czy szkliwo na zębach zabezpiecza je przed szkodliwym działaniem bakterii i kwasu, tak skóra chroni tkanki i narządy wewnętrzne organizmu. Mimo iż, jest to jeden z elementów ochronnych naszego ciała, nie należy traktować tego z przymróżeniem oka i narażać zdrowie na niebezpieczeństwo. Podczas uprawiania sportów zimowych czy nawet w ciągu roku należy pamiętać o zabezpieczeniu swojego ciała, np. noszenie ochraniaczy lub kasku na głowie. Stłuczenie z medycznego punktu widzenia określane jest jako uszkodzenie ciała w wyniku urazu i bez przerwania ciągłości skóry. Stłuczenie powstaje w wyniku nacisku bądź uderzenia na dany obszar ciała, przez co dochodzi do ugięcia skóry i tkanek miękkich znajdujących się w tej części ciała. Uszkodzeniu ulegają drobne naczynia krwionośne oraz tkanka podskórna, natomiast w cięższych przypadkach również mięśnie. Tak naprawdę większość sytuacji w których dochodzi do stłuczenia nie wymaga konsultacji z lekarzem, dlatego warto wiedzieć jak odróżnić złamanie od stłuczenia oraz jak leczyć stłuczenia.

Stłuczenia - jak leczyć?

Aby móc przystąpić do leczenia stłuczenia, należy wstępnie poprawnie zdiagnozować, czy powstały uraz to rzeczywiście stłuczenie. Przede wszystkim należy pamiętać, że w odróżnieniu od złamań, przy stłuczeniach nie dochodzi do przerwania ciągłości skóry. Jest to pierwsza kwestia na którą należy zwrócić uwagę przy samodzielnej diagnozie. Pozostałe objawy stłuczenia to:

• uciążliwy ból w miejscu urazu - z początku ból ten towarzyszy stale, natomiast wraz z upływem czasu, jego intensywność maleje i po kilku dniach odczuwany jest tylko podczas ucisku w dane miejsce,
• obrzęk i ograniczenie ruchomości,
• zaczerwienienie oraz siniaki - tak jak zostało wyżej wspomniane, przy stłuczeniach dochodzi do uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych znajdujących się pod skórą. W wyniku tego uszkodzenia dochodzi do ich pękania, a w rezultacie do wydostania się krwi (tzw. wylew podskórny, siniaki, sińce). Na początku widoczne jest zaczerwienienie, które następnie przechodzi w siniaki o barwie purpurowej, a następnie blakną do barwy żółtej lub zielonkawej.

Pierwsza pomoc przy stłuczeniach polega przede wszystkim na schłodzeniu miejsca urazu przy pomocy okładów, np. okłady żelowe ciepło-zimno Nexcare lub spray Altacet Ice. Zmniejszenie dolegliwości bólowych podczas stłuczenia zapewniają właśnie okłady na stłuczenia, a jednocześnie pozwalają na zmniejszenie obrzęku w wyniku obkurczenia naczyń krwionośnych. Po schłodzeniu miejsca urazu warto zastosować leki z wyciągiem z arniki, np. maść arnikowa, Arcalen. Wyciąg z arniki doskonale sprawdza się przy wszelkiego rodzaju siniaków, ponieważ wykazuje działanie przeciwzakrzepowe, a także przeciwbólowe i przeciwzapalne. Poza tym, przy leczeniu stłuczeń pomocne mogą okazać się także preparaty z wyciągiem z kasztanowca, np. Venescin bądź leki z heparyną, np. Lioton 1000. Jednak najpopularniejszym lekiem na stłuczenia bez recepty to diklofenak w żelu, np. Diclofenak, Diclac Lipogel, bądź etofenamat, np. Traumon, Difortan.
Domowy sposób na stłuczenia oprócz ochładzania miejsca stłuczenia to również podniesienie kończyny powyżej serca - oczywiście, jeśli uraz dotyczy właśnie ręki lub nogi. Taki zabieg pozwoli na lepszy odpływ krwi z miejsca w którym powstał obrzęk i ograniczy powstawanie zasinienia. Oczywiście nie należy zapominać o odpoczynku i ostrożności przy codziennych obowiązkach, tak aby nie nadwyrężać danego obszaru ciała.

Gdy mimo zastosowania pierwszej pomocy przy stłuczeniach oraz maści i żeli na stłuczenia, ból i obrzęk nie ustają, skonsultuj się z lekarzem. W takim przypadku może być konieczne wykonanie badania obrazowego, które pozwoli na zdiagnozowanie bądź wykluczenie głębokiego uszkodzenia tkanki mięśniowej i podskórnej bądź złamania. Również niezbędne mogą okazać się badania laboratoryjne krwi pod kątem weryfikacji parametrów krzepnięcia krwi.

Złamania kończyn

Zimowe dni kojarzą się nie tylko z szybko zapadającym zmrokiem i mrozem szczypiącym w nos. W trakcie zimy bardzo często dochodzi do skręceń kończyn czy nawet złamań w wyniku upadku na oblodzonym chodniku lub schodach. Bardzo ważna w tym okresie jest ostrożność, która pozwoli na maksymalne zminimalizowanie ryzyka złamania nogi czy ręki. Również podczas uprawiania sportów zimowych (np. jazda na nartach, wypad na łyży) nie trudno o skręcenie czy złamanie którejś z kończyn.

Co robić w przypadku złamania?

Pamiętaj, że udzielenie odpowiedniej pomocy przy złamaniu, skręceniu czy zwichnięciu kończyny istotnie zmniejsza towarzyszące dolegliwości bólowe, a także ogranicza możliwość wystąpienia powikłań.

Przy złamaniu dochodzi do przerwania ciągłości tkanki kostnej, które nastąpiło w wyniku urazu tak silnego, że przekraczał granice elastyczności kości. Kości tworzą układ ruchu, a niektóre z nich stanowią także ochronę dla narządów wewnętrznych organizmu, np. żebra i mostek ochraniają płuca. Kości charakteryzują się bardzo wysoką twardością i gęstością, jednak w określonych sytuacjach, gdy wywierana jest na nie zbyt duża siła mechaniczna mogą ulec złamaniu. Złamania mogą dotyczyć praktycznie każdej kości w ludzkim ciele, a więc aż 206 kości! Jednak najczęściej na złamania narażone są kości długie, tj. kość udowa, kość ramienna, kość promieniową, kość strzałkowa, kość piszczelowa, kość łokciowa. Oprócz mechanicznego oporu stawianego kościom, który prowadzi do ich pęknięcia, inną przyczyną złamań kości jest niedobór witaminy D, a także niska gęstość mineralna kości. Również niektóre jednostki chorobowe zwiększają ryzyko złamań kości, np.:

• osteoporoza;
• cukrzyca;
• zakażenie wirusem HIV;
• choroba Parkinsona;
• przebyty zawał serca bądź udar.

Złamania kości - rodzaje

W medycynie wyróżnia się kilka podziałów złamań kości, które opierają się m.in. na mechanizmie powstawania złamań, sile urazu, zakresie urazu czy przebiegu szczeliny złamania. Jednak osoby niezwiązane z medycyną zwykle stosują dwa podstawowe podziały określające czy złamanie jest zamknięte czy otwarte, a także czy jest to złamanie z przemieszczeniem odłamków kostnych czy też nie.

• złamania otwarte - charakteryzują się tym, iż złamana kość nie powoduje przerwania powłoki skórnej. Jest to złamanie jedynie kości, któremu towarzyszy ból, a w miejscu złamania widoczny jest obrzęk i zaczerwienienie;
• złamanie zamknięte - złamana kość powoduje przerwanie ciągłości skóry, przez co kość może zostać wysunięta na zewnątrz ciała.

Złamanie kości - jak leczyć?

Do diagnozowania złamań najczęściej wykorzystuje się badania obrazowe, które pozwalają na szybkie i rzetelne określenie lokalizacji i kształtu złamania. Wykorzystuje się w tym celu:

• RTG,
• tomografia komputerowa (CT),
• USG,
• rezonans magnetyczny (MRI).

Każde złamanie kości, bez względu czy jest to złamanie otwarte czy złamanie zamknięte, bezwględnie wymaga interwencji lekarza w trybie natychmiastowym. Skutki uboczne złamania kości, które nie zostało odpowiednio szybko i prawidłowo zdiagnozowane i opatrzone mogą być naprawdę poważne. Niebezpieczeństwo związane ze złamaniem kości, szczególnie szyjki udowej i miednicy u osób starszych, wynika z możliwości całkowitego unieruchomienia osoby poszkodowanej, czy nawet śmierci. Inne powikłania złamania kości to np.:

• uszkodzenia naczyń krwionośnych,
• uszkodzenia narządów wewnętrznych,
• uszkodzenia nerwów,
• uszkodzenia skóry,
• infekcje skóry.

Wyraźnie zatem widać, jak ważna jest szybka interwencja lekarska w przypadku złamań kości, która pozwoli na nastawienie kości, czyli przywrócenie prawidłowego ustawienia kości. Nie zawsze złamanie kości wiąże się z koniecznością przeprowadzenia operacji. Złamania zamknięte z reguły wymagają jedynie odpowiedniego ustawienia kości i zastosowania opatrunku gipsowego na okres 4-8 tygodni, co pozwoli na pełny zrost kości. Obecnie lekarze częściej decydują się na założenie gipsu lekkiego. Są to opatrunki wykonywane z włókien syntetycznych, które cechują się przepuszczalnością powietrza i jak sama nazwa wskazuje - są one znacznie lżejsze od tradycyjnego opatrunku gipsowego. Niektóre złamania kości, np. złamanie obojczyka, złamanie śródstopia, złamanie podudzia, uniemożliwiają zastosowanie gipsu. W takiej sytuacji złamaną partię ciała stabilizuje się za pomocą ortez, szyn, temblaków.

Skręcenie czy zwichnięcie?

Skręcenie stawu to uraz powstający w wyniku wygięcia stawu w sposób przekraczający jego fizjologiczny zakres ruchu. Podczas skręcenia, oprócz nienaturalnego wygięcia stawu dochodzi do jego nieprawidłowego ustawienia oraz dociążenia. W rezultacie dochodzi do uszkodzenia torebki stawowej, a także naciągnięcia, naderwania lub zerwania więzadeł znajdujących się w okolicy stawu. Do skręcenia stawu dochodzi najczęściej w stawie skokowym, ale równie częste są skręcenia kolana, skręcenia śródstopia, skręcenia stopy czy też skręcenia nadgarstka. Istnieje także szereg czynników wpływających na zwiększenie narażenia na skręcenie stawu:

• bieganie,
• otyłość,
• sporty zespołowe, np. piłka nożna, siatkówka, koszykówka,
• słaba kondycja ruchowa,
• skręcenie stawu w przeszłości.

Skręcenie stawu może w lżejszym przypadku może objawiać się jedynie zasinieniem i obrzękiem, przy zachowaniu stabilności stawu. Natomiast w cięższych przypadkach skręcenia może dojść do całkowitego rozerwania więzadła, co może objawiać się niezwykle intensywnym bólem oraz szybko rosnącym obrzękiem. Zerwane ścięgno może także wyzwalać doznanie zbliżone do uczucia uderzenia lub kopnięcia w miejscu urazu.

Porada aptekarza:

Skręcenie stawu - jak leczyć?

Poniżej znajdziesz kilka rad, które mogą okazać się kluczowe w przypadku doznania urazu kończyn:

1. Skręcenia stawu, podobnie jak stłuczenia są leczone zimnymi okładami w celu uśmierzenia bólu. Niekiedy stosuje się także unieruchomienie i zalecany jest przede wszystkim odpoczynek. Cięższe przypadki skręceń wymagają przeprowadzenia operacji. Ortopedzi przy skręceniach stosują zasadę PRICE, która umożliwia zmniejszenie dolegliwości bólowych oraz obrzęku, co pozwala na szybsze gojenie się tkanek i powrót do pełni zdrowia.
   
   Protection (ochrona) - unieruchomienie skręconego stawu,
   Rest (odpoczynek) - odciążenie uszkodzonego stawu,
   Ice (lód) - zastosowanie zimnego okładu, np. Nexcare, Altacet Ice,
   Compression (ucisk) - ucisk kontuzjowanego obszaru za pomocą bandaża elastycznego,
   Elevation (uniesienie) - podniesienie uszkodzonego stawu ponad linię serca.
   
   Bandaż elastyczny nie może być założony zbyt ciasno, aby nie ograniczał przepływu krwi do tkanek. Powinien być również zakładany na obszar powyżej i poniżej uszkodzonego stawu. Pacjent ze skręconym stawem nie powinen także stosować maści rozgrzewających ani zabierać gorących kąpieli. Takie działanie spowoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych i napływ krwi w okolice stawu, czemu staramy się przecież zapobiegać, aby zminimalizować obrzęk.
   
   
2. Zwichnięciem nazywa się zmianę położenia końców kości względem siebie oraz przemieszczania się powierzchni stawowych, któremu towarzyszą bardzo sile bóle. Do zwichnięcia kolana czy innego stawu dochodzi w sytuacji, gdy siła mechaniczna urazu znacznie przekroczy wytrzymałość torebki stawowej oraz otaczających więzadeł. Leczenie zwichnięcia polega na nastawieniu przemieszczonych kości, gdyż nie są one w stanie powrócić do fizjologicznego położenia samoczynnie. Nastawianie kości może przebiegać nieoperacyjnie, bądź operacyjne, gdy inne metody zawodzą. Po nastawieniu stawu, który uległ zwichnięciu zakłada się unieruchomienie (np. szyna), która pozwala na powrót kości do pełnej sprawności ruchowej.
   
   
3. Skręceniu kostki czy zwichnięciu barku towarzyszy silny ból, który potrafi utrudniać codzienne funkcjonowanie. Przy tak uciążliwym bólu można zastosować leki przeciwbólowe bazujące na paracetamolu bądź niesteroidowych lekach przeciwzapalnych, np. ibuprofen, diklofenak, ketoprofen. Niemniej jednak, największą skutecznością przy dolegliwościach bólowych przy skręceniu czy zwichnięciu, najkorzystniejszy efekt przeciwbólowy uzyskuje się za pomocą diklofenaku (Dicloziaja, Olfen żel) lub ibuprofenu (Dolgit). Dostępne są także łączone preparaty w postaci maści i żelu na skręcenia stawów. Przykładowo połączenie ibuprofenu z mentolem (Dip Rilif) czy też ibuprofenu z salicylanem metylu (Bengay) doskonale redukuje ból w miejscu kontuzji. Można także stosować preparaty miejscowe działające przeciwobrzękowo, np. Aescin żel, Lioton 1000, Maść arnikowa, Altacet.

Informujemy, że artykuły opublikowane na stronach poradnika apteki internetowej AMICA nie stanowią porady medycznej, opinii farmaceuty ani lekarza lub dietetyka. Zamieszczone w artykułach informacje stanowią podstawowe zalecenia oraz wskazówki i nie mogą stanowić jedynej podstawy do zastosowania określonej terapii, dawkowania preparatów leczniczych, itp. Przed podjęciem jakichkolwiek działań, które będą miały wpływ na życie, a także zdrowie i/lub samopoczucie, należy skonsultować się z lekarzem lub innym specjalistą celem otrzymania porady uwzględniającej indywidualne cechy. Właściciel serwisu apteka-amica.pl nie jest odpowiedzialny za wszelkie działania wykorzystujące informacje opublikowane w artykułach na stronie apteka-amica.pl.