Najpopularniejsze metody leczenia nowotworów to radioterapia i chemioterapia. Niestety obie te metody, mimo pozytywnych efektów w kwestii zwalczania raka, wiążą się także z niekorzystnym działaniem ubocznym związanym m.in. ze zmianami skórnymi bądź utratą włosów. Wiedza o toksycznym wpływie promieniowania jonizującego na organizm człowieka nie jest już obca raczej nikomu.

Skóra to organ będący najbardziej narażony na promieniowanie, w końcu to ona stanowi pierwszą barierę ochronną ciała człowieka. Działanie niepożądane występujące w obrębie skóry po zastosowaniu radioterapii noszą nazwę radiacyjnego uszkodzenia skóry objawiającego się:

• łagodnym rumieniem;
• pęcherzami;
• silnym złuszczaniem;
• martwicą skóry.

Istotnym faktem jest wysoki procent pacjentów, którzy doznają objawów radiacyjnego uszkodzenia skóry, gdyż sięga on nawet 95%, jednak w większości przypadków są to postaci łagodne. Dlatego, przy leczeniu onkologicznym nie można zapominać o właściwej pielęgnacji skóry, dzięki której pacjent uniknie nieprzyjemnych, dermatologicznych działań niepożądanych.

Stan skóry po radioterapii

Mimo pozytywnych efektów w zwalczaniu raka, radioterapia wiąże się również z negatywnym oddziaływaniem na komórki niezmienione nowotworowo - niestety nie da się tego uniknąć przy naświetlaniu obszaru zmienionego chorobowo. Wiązka promieni X jest celowana w miejsce guza, który jest naświetlany z różnych stron co powoduje zwiększenie się obszaru skóry poddanej napromienianiu. Dlatego należy wiedzieć jak sobie radzić z finalnymi efektami, aby ograniczyć powstające uszkodzenia. Wszystkie powstające zmiany popromienne skóry wynikają ze spadku liczby komórek macierzystych obecnych w warstwie podskórnej naskórka. Zostaje również zahamowana aktywność fibroblastów odpowiedzialnych za syntezę kolagenu, co skutkuje zmniejszoną produkcją włókien kolagenowych oraz ich nieregularnym układem. Uszkodzenia skóry podczas radioterapii zależą oczywiście od indywidualnej wrażliwości naskórka na promieniowanie, a także od zastosowanej dawki. Ponadto stopień uszkodzenia skóry podczas radioterapii zależy również od:

• wieku pacjenta; 
• poziomu nawodnienia organizmu;
• stopnia odżywienia;
• wydolności układu limfatycznego;
• współistniejących chorób;
• nadużywania alkoholu;
• palenia tytoniu.

Pojawiające się na skórze radiacyjne zmiany skórne uwidaczniają się około 3-6 miesięcy po przebytej terapii i dzielą się one na odczyny pierwotne i wtórne. Odczyny pierwotne po radioterapii to przede wszystkim suchość skóry, podatność skóry na uszkodzenia i jej zwiększona wrażliwość. Na skórze mogą pojawiać się przebarwienia, natomiast włosy w napromieniowanych okolicach mogą wypadać. Dochodzi także do złuszczania naskórka z czym związany jest uporczywy świąd. Objawy te wynikają przede wszystkim z upośledzenia pracy gruczołów łojowych i potowych na obszarach które zostały poddane napromieniowaniu. Podczas radioterapii może dojść do uszkodzenia głębszych warstw skóry i wtedy oprócz złuszczania skóry mogą powstawać pęcherze i drobne rany, a także możliwy jest wysięk. Z kolei wtórne odczyny popromienne dotyczą w głównej mierze zwłóknieniu naskórka w wyniku utraty elastyczności skóry. Włóknienie skóry może wiązać się z bólem, a także ze zniekształceniem tkanek i zmianą ich rozmiaru.

Jak pielęgnować skórę po radioterapii?

Podejmując się terapii przeciwnowotworowej z wykorzystaniem promieniowania jonizującego należy pamiętać, aby dbać o skórę już od pierwszego dnia leczenia.

Pamiętaj, że nieodpowiednia pielęgnacja skóry podczas radioterapii bądź jej brak, może nasilić zmiany skórne oraz przedłużyć gojenie się uszkodzonej skóry, a to z kolei może doprowadzić do powstania owrzodzeń, blizn a nawet martwicy skóry.

Podstawowe cele w prawidłowej pielęgnacji skóry po radioterapii to przywrócenie właściwego poziomu nawilżenia skóry, odbudowa jej naturalnej bariery ochronnej, a także łagodzenie stanów zapalnych i podrażnień. Obecnie na rynku dostępnych jest wiele preparatów dermokosmetycznych dedykowanych właśnie dla pacjentów onkologicznych. Wiodące marki kosmetyczne takie jak np. BIODERMA bądź PHARMACERIS posiadają w swoim portfolio kosmetyki dla skóry po radioterapii. Preparaty te są opracowywane specjalnie z myślą o najwyższych potrzebach skóry uszkodzonej po radioterapii, dlatego zawierają wyselekcjonowane substancje o działaniu nawilżającym i naprawczym.
W kosmetykach do skóry po radioterapii jako substancję nawilżającą stosuje się przede wszystkim kwas hialuronowy. Jest to oczywiście bardzo powszechna substancja w kosmetykach nawilżających, jednak jego siła jest naprawdę zbawcza. Kwas hialuronowy intensywnie nawilża skórę i utrzymuje jej właściwy poziom nawilżenia przez długi czas, co sprzyja procesom gojenia się ran oraz przywraca skórze elastyczność. Znajdziesz go np. w kremie BIODERMA Cicabio Restor, który dodatkowo zawiera D-pantenol i lipoglicynę o właściwościach przeciwbakteryjnych. Kosmetyki do pielęgnacji skóry po radioterapii powinny zawierać także ceramidy, które skutecznie chronią skórę przed nadmierną utratą wody, a dodatkowo polepszają jej wchłanianie do głębszych warstw naskórka. Ceramidy stanowią składnik lipidów skóry, które są ważnym spoiwem wypełniającym międzykomórkowe przestrzenie w warstwie rogowej, tzw. cement międzykomórkowy. Dlatego też niedobór ceramidów w skórze może objawiać się swędzeniem, podrażnieniem i przesuszeniem skóry. Do codziennego mycia skóry warto zatem zastosować kosmetyki CERAVE, które bazują na trzech kluczowych ceramidach - 1 (EOP), 3 (NP) i 6-II (AP).

Inne substancje na które warto zwrócić uwagę przy wyborze kosmetyków do skóry po radioterapii to np.:

• ektoina - chroni przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, minimalizuje stan zapalny, pobudza regenerację skóry oraz zmniejsza obrzęk i rumień;
• skwalan - pozyskiwany z oliwy z oliwek silnie nawilża i przyspiesza regenerację naskórka;
• nagietek lekarski - posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, a dodatkowo przyspiesza gojenie się ran.
  
  

Co stosować na skórę po radioterapii?

Bardzo dobre kosmetyki, które możesz zastosować w codziennej pielęgnacji skóry po radioterapii to np. BIODERMA Atoderm Xereane. Jest to balsam nawilżający dedykowany osobom z chorobami przewlekłymi i po radioterapii, który doskonale odżywia uszkodzoną skórę dzięki bogatemu składowi zawierającemu masło Shea oraz wosk jojoba. Ponadto nawilża skórę i wspiera funkcje ochronne skóry. BIODERMA Atoderm Xereane tak jak i inne kosmetyki tej marki przeznaczone dla skóry po radioterapii zawiera innowacyjny składnik Antalgicine będący połączeniem trzech cukrów, które zwiększają odporność skóry i przyczyniają się do zmniejszenia nieprzyjemnego swędzenia. Również PHARMACERIS posiada linię kosmetyków dedykowaną pacjentom onkologicznym w której znajduje się krem łagodząco-regenerujący. PHARMACERIS X-Rays Liposubtilium opiera się na kwasie foliowym, składniku który wpływa na przyspieszenie regeneracji i naprawy DNA komórek naświetlonych promieniowaniem X. Dodatkowo posiada w swoim składzie D-panthenol o właściwościach łagodzących, kojących i ochronnych, a także wosk pszczeli, który świetnie odżywia, natłuszcza i nawilża uszkodzoną skórę, jednocześnie zapobiegając jej wysuszaniu i pozostawiając ochronny film na jej powierzchni. Żel z rumiankiem to klasyczny kosmetyk przeciwświądowy, który dodatkowo zmniejsza stan zapalny i obrzęk. Natomiast żel aloesowy jest kolejnym "klasykiem", który doskonale łagodzi podrażnienia oraz przyspiesza gojenie się ran. Żel aloesowy również posiada zdolność do redukcji rumienia i obrzęku skóry. Koniecznie pamiętaj także o ochronie przeciwsłonecznej skóry po radioterapii - możesz zastosować CERAVE krem nawilżający SPF50 z nawilżającymi ceramidami.

5 podstawowych zasad pielęgnacji skóry po radioterapii

• skórę należy myć w sposób delikatny przy użyciu letniej wody i łagodnego mydła o neutralnym pH (mydło powinno być bezzapachowe i bez lanoliny);
• po umyciu, skórę należy osuszyć miękkim ręcznikiem poprzez delikatne przyciskanie go do skóry (nie należy pocierać skóry);
• należy unikać obcisłej i przylegającej odzieży, najlepiej wybierać ubrania wykonane z naturalnych i ?oddychających? tkanin;
• stosowane kosmetyki nie powinny zawierać w składzie substancji drażniących, np. alkoholu;
• należy stosować emolienty i kosmetyki chroniące skórę przed wysuszaniem i podrażnieniami.

Informujemy, że artykuły opublikowane na stronach poradnika apteki internetowej AMICA nie stanowią porady medycznej, opinii farmaceuty ani lekarza lub dietetyka. Zamieszczone w artykułach informacje stanowią podstawowe zalecenia oraz wskazówki i nie mogą stanowić jedynej podstawy do zastosowania określonej terapii, dawkowania preparatów leczniczych, itp. Przed podjęciem jakichkolwiek działań, które będą miały wpływ na życie, a także zdrowie i/lub samopoczucie, należy skonsultować się z lekarzem lub innym specjalistą celem otrzymania porady uwzględniającej indywidualne cechy. Właściciel serwisu apteka-amica.pl nie jest odpowiedzialny za wszelkie działania wykorzystujące informacje opublikowane w artykułach na stronie apteka-amica.pl.